Groenbemestermengsels zorgen dankzij het gevarieerde wortelstelsel voor een verbetering van nutriëntenopname en bodemstructuur ten opzichte van enkelvoudige groenbemesters. De campagne 1001ha Biodiverse Groenbemesters van Urgenda en LTO laat akkerbouwers door middel van korting op laagdrempelige wijze kennis maken met de voordelen van mengsels, ten opzichte van enkelvoudige groenbemesters. De campagne heeft in heel het land al veel ruchtbaarheid gekregen. In Zeeland is de campagne een doorslaand succes, maar in andere delen van het land blijft de verkoop achter door geluiden over het risico van aaltjesvermeerdering. Is de angst voor aaltjes bij het gebruik van mengsels terecht?
Groenbemestermengsels hebben veel voordelen ten opzichte van enkelvoudige mengsels: ze produceren meer biomassa; de vlinderbloemigen in het mengsel zorgen voor meer stikstof, er wordt meer koolstof vastgelegd, de infiltratiecapaciteit is groter en er ontstaat meer diversiteit in de bodem. De meerkosten voor een mengsel worden terugverdiend doordat er kunstmest wordt bespaard.
Toch bestaan er ook zorgen onder agrariërs over groenbemestermengsels, vooral op lichtere gronden. Mengsels zouden namelijk bepaalde aaltjes in de bodem kunnen vermeerderen. Gerard Korthals (Wageningen Universiteit & Research) doet onderzoek naar het effect van verschillende soorten groenbemesters op aaltjes: ‘’Ik herken de geluiden. Het is natuurlijk zo dat specifieke groenbemesters op specifieke aaltjes vermeerderend werken. De keuze voor een groenbemester(mengsel) moet je zorgvuldig afstemmen op je bodem en als je een aaltjesprobleem hebt, kun je sommige soorten/mengsels beter niet gebruiken.’’ Dat wil dus niet zeggen dat álle mengsels aaltjesproblemen vermeerderen zoals je nu wel eens hoort.
‘’Mengsels kunnen de bodem ook juist weerbaarder maken tegen ziekten en plagen dan bij enkelvoudige groenbemesters, doordat het bodemleven gevarieerder is. In een rijk en gevarieerd bodemleven, is het moeilijker voor een enkel aaltje om de overhand te krijgen.’’
Het is een genuanceerd verhaal en onderzoek naar dit onderwerp is ingewikkeld omdat het van zo ontzettend veel factoren afhangt. Korthals raadt aan om het Soil4Health aaltjesschema te gebruiken als je je zorgen maakt om aaltjesvermeerdering. Via de site van Soil4Health (account aanmaken is gratis) kan je zien welke groenbemesters goed toepasbaar in jouw situatie.
Kennis van de boer
Korthals legt uit dat er drie belangrijke factoren zijn die meespelen bij aaltjes. Ten eerste de grondsoort: ‘’Op lichtere gronden is het risico op aaltjesvermeerdering groter, want daar kunnen meer aaltjessoorten leven. Wortelknobbelaaltjes zitten bijvoorbeeld per definitie niet op zware kleigrond.’’
Vervolgens is het belangrijk te weten welke aaltjes er in je grond zitten en in welke dichtheden. Zitten er inderdaad probleemaaltjes in je grond, dan moet je opletten dat je geen groenbemester(mengsel) kiest die deze soort aaltjes aantrekt.
Tot slot is het van belang rekening te houden met de volgvrucht: is die gevoelig voor specifieke aaltjes, dan is het aan te raden om groenbemesters te kiezen die deze aaltjes niet vermeerderen. Wil je bijvoorbeeld volgend jaar aardappels telen en heb je wortelknobbelaaltjes in je grond die schadelijk zijn voor aardappels, dan is het aan te raden geen mengsels met klavers te gebruiken. ‘’Hier komt ook de kennis van de boer kijken: voor welke aaltjes is jouw bodem gevoelig gebleken in het verleden? Heb je een aaltje nog nooit in je bodem aangetroffen, dan hoef je niet bang te zijn dat deze er volgend jaar ineens wel zit. In dat geval kan je gewoon een mengsel kiezen met waardplanten erin.’’
Praktijkervaringen
DSV zaden is één van de zaadleveranciers van de campagne, en een koploper op het gebied van mengsels. In Duitsland hebben zij meegewerkt aan diverse onderzoeken naar de voordelen van mengsels. Jos Deckers van DSV bevestigt de voordelen, maar ook de kennishiaat over de combinatie van mengsels en aaltjes. Maar ook hij benadrukt dat een goede bodembiodiversiteit belangrijk is om de bodemweerbaarheid te verbeteren en plagen te onderdrukken: “We kunnen het effect van mengsels op parasitaire alen niet precies voorspellen. En daarom is de campagne 1001ha een goed idee. Hiermee kunnen akkerbouwers zelf ervaring opdoen door een perceel in te zaaien met een mengsel.”
Akkerbouwer PH Mulder uit de veenkoloniën Groningen: “Ik heb vanaf 2016 vol ingezet op mengsels. Op ‘zware’ grond kan dat meestal probleemloos. Ik werk graag met zo min mogelijk middelen, maar met tig soorten alen op zandgrond, lukt het me (nog) niet om het zonder nematicide te doen. Ik ken twee gevallen waar het alenprobleem nagenoeg verdween bij de omslag naar een biologisch extensief bouwplan. Ik zou graag voor de gangbare akkerbouw veel meer onderzoek zien, hoe je de ‘nuttige’ saprofage alen kan vermeerderen, zodat de probleemalen worden onderdrukt.”
Korting op mengsels
Momenteel kunnen akkerbouwers in het hele land korting krijgen op groenbemestermengsels. De korting bedraagt zo’n 40% en geldt voor 5 hectare. Kijk op 1001ha groenbemestermengsels.
